De site
Tot 1904 was de plek waar de cinema staat een zeer bescheiden woning. De kuiper Hendrik Van Houdt verkocht dit huis in 1904 aan hotelhouder Alfons van de Biggelaar, gehuwd met de modiste De Reyer. Zijn vrouw was werkzaam bij Lambert Van Vlierden-Winters, die in het huis daarlangs een stoffenzaak uitbaatte.
In 1905 bouwde Van de Biggelaar er een groot hotel op, nadat hij in 1898 deze woning van Van Vlierden had aan-gekocht. Na zijn dood werd in 1922 deze eigendom openbaar verkocht.
Eerste cinema in Hamont: Cinema Neutraal (1926)
Leon Rainchon, ingenieur bij de zinkfabriek te Budel, kocht de twee woningen. Al in 1924 tekende Rainchon een compromis-verkoop met Jaap De Jonge, handelaar-koopman, gehuwd met M. Cecile Rutten. In 1928 werd deze verkoop definitief gesloten. Inmiddels had Jaap De Jonge op een van de twee percelen een cinemazaal ingericht.
De cinema kreeg de naam ‘Neutraal’ mee. Deze naam duidt erop dat de uitbater los van kerkelijke of politieke druk het repertoire van filmvertoningen bepaalde. Regelmatig kreeg hij het aan de stok met de lokale overheid die pogingen ondernam om enige censuur op te leggen. Jaap De Jonge richtte niet alleen een bioscoop in, maar ook een café en danszaal. In 1937 kreeg hij financiële problemen en ging zijn zaak failliet. Jaap De Jonge vertrok naar Neerharen, waar hij later een nieuwe zaak opstartte als hoteluitbater.
Andere cinemazaal in Hamont: Leopold III
Uiteindelijk zou de lokale kerkelijke overheid pas in 1945 de echte concurrentie aangaan, door het oprichten van een nieuwe cinemazaal: de Leopold III.
In feite was deze cinema ondergebracht in de Gildezaal die in de jaren 1930 tot 1960 het centrum van Hamontse cultuurbeoefening was, waar toneel, muziek en filmvertoningen werden georganiseerd. De zaal werd in de late jaren 40 omgedoopt tot zaal Leopold III als eerbetoon aan de betreurde koning, die wegens de Koningskwestie moest opstappen. Deze zaal werd in 2006 afgebroken.
De familie Van Vlierden aan zet
P.J. Van Vlierden, gehuwd met M. Elisabeth Van Mierlo, die zelf in Budel als vrachtvoerder in de problemen was geraakt onder meer door de smokkel van vee en door de Nederlandse overheid over de grens was gezet, kocht in 1937 de cinema van Jaap De Jonge.
Aanvankelijk ging zijn aandacht uit naar de uitbating van café en danszaal, maar vrij snel haakte hij ook in op de cinema-uitbating. Zijn hoofdberoep bleef echter vrachtvervoer. Tijdens de oorlog werd Van Vlierden verplicht om Duitse fi lms te vertonen. Bijzonder daarbij was de scheiding van Duitsers en Belgen of Nederlanders in de zaal.
Cinema Monty
Toen de oorlog in september 1944 afliep, begon de cinema Neutraal aan een nieuwe periode. Waarom niet de razend populaire Montgomery als toenaam nemen en beter nog met het verkleinwoord Monty?
Op het hoogtepunt van het bioscoopbezoek kocht Hendrik (Harrie, Rik) Van Vlierden, zoon van P.J. Van Vlierden en gehuwd met M. Josée Sevenels, in 1955 de zaak over en waagde zijn sprong. In 1957 werd de oude cinemazaal afgebroken en de huidige zaal gebouwd. Het werd een voor die tijd zeer moderne en grote cinema, die tot bijna 500 zitplaatsen werd verruimd. De zaal werd omgedoopt tot Cinema Walburg. Het cinema-aanbod werd ook verruimd, want Harrie ging in Brussel zelf de films ophalen en hield zich ook meer en meer bezig met de distributie voor heel Noord-Limburg. In de gouden jaren 1950 en de beginjaren 1960 trok de zaal heel wat bezoekers.
Nadien ging het bergaf. in de late jaren 1960 was de opkomst van de televisie de concurrent. Ook de algemeen maatschappelijke evolutie waarbij het sociaal leven werd ingeruild voor het meer huiselijk-individualistisch patroon was daar niet vreemd aan.
Uiteindelijk zouden in de jaren 1980 en vooral 1990 de één na de andere dorpscinema verdwijnen.
Hendrik Van Vlierden bleef als één van de laatsten over. Hij sloot pas in 1997 officieel zijn zaak en draaide nadien nog sporadisch film, op verzoek van de Filmclub Hamont-Achel. Helaas moest in 2001 deze vereniging ook passen bij gebrek aan subsidies. Het repertoire van films was zeer verscheiden. De Hamontse cinema bracht zeer populaire, maar ook degelijke films op de markt. Uiteraard werd de mode gevolgd. Zowel Jaap De Jonge als vader en zoon Van Vlierden investeerden in het ruime repertoire en huurden hun films rechtstreeks in Brussel. In de jaren 1950 en 1960 werden in de late uurtjes ook minder kwalitatieve films gedraaid, de lichte zedenfilms van het type ‘De billen van Monique’, zoals men in een artikel van Het Belang van Limburg betitelde.
Documentatie
Jammer genoeg bleef uiterst weinig archief over en waren we afgestemd op het geheugen van de ruim 80-jarige eigenaar-uitbater Harrie Van Vlierden. Het Documentatiecentrum Dr. Bussels beschikt gelukkig wel over enkele strooibriefjes van zowel de oudste Cinema Neutraal, de Cinema Monty en de Cinema Walburg. Eén detail uit dit archief willen we je niet onthouden. Jaap De Jonge die in 1926, of misschien al in 1925, met de eerste cinema in Hamont (en verre omgeving) startte, bereidde in zijn strooibriefjes zijn zaak al goed voor. Toen was het nog de periode van de stomme film. Jaap De Jonge (een Nederlander!) gaf tijdens de vertoning commentaar, dikwijls met de aanwijsstok. Hij zorgde ook voor muzikale begeleiding, beschikte over een grammofoonspeler en had enkele pianisten in dienst. In één van zijn strooibriefjes, waar de film “Maciste en de gevangene Nr. 51” wordt aangekondigd, maakt hij de volgende sprekende bemerking: “Ik vertel de geheele geschiedenis van begin tot het eind, zoodat ze (de oudere mensen) hun oogen niet hoeven te plagen”.
Tickets voor 7 frank en 20.000 bezoekers per jaar
Tot de nieuwbouw in 1957 werden er in Hamont films gedraaid in Cinema Monty. Mevr. Van Mierlo noteerde ook telkens het aantal bezoekers bij de vertoningen. Per jaar leverde dit toch wel een indrukwekkend aantal op als we er ook rekening mee houden dat er meestal enkel in het weekend film vertoond werd. Cinema Monty maakte in de tweede helft van 1949 reclame via het weekblad ‘Hier de Kempen’ van Uitgeverij Concentra. Voor de rest beperkte men zich tot het affi cheren van één grote poster of enkele kleine, alsook een aantal foto’s van scènes uit de film. De prijskaartjes bedroegen toen 7, 8 of 10 frank. Bij het begin en tijdens de pauze van elke voorstelling werden reclameplaatjes gepresenteerd. De lokale handelaars konden hiervoor intekenen. De vertoning bestond uit één hoofdfilm en één of meerdere kortfilms. Indien de cijfers van de bewaarde tellingen kloppen, bezochten in 1947 maar liefst 20.000 mensen Cinema Monty, een indrukwekkend getal.
Eigendom van de stad
In 2008 kocht de stad Cinema Walburg om dit unieke stukje erfgoed te bewa-ren, maar ook om hem in te schakelen in het vrijetijdsleven van Hamont-Achel. In 2009 onderging de cinema enkele verbouwingen en technische vernieuwin-gen zodat de schouwburg perfect kan fungeren als stadstheater. Cinema Walburg biedt sindsdien een podium voor voorstellingen van verenigingen uit de stad en de regio, maar is ook een be-langrijke schakel in het culturele program-ma en de fi lmprogrammatie van de Stad Hamont-Achel zelf. Cinema Walburg wordt daarnaast ook verhuurd aan ver-enigingen en private organisaties.